Bazı ebeveynler çocukların şiddete karşı duyarsızlaşmasına ve dolayısıyla duygusal gelişimlerinin engellenmesine neden olacağından endişe edebilirler. Video oyunlarının sadece şiddet içeren oyunlardan ibaret olmadığı ve çocukların bu oyunları oynarken olumlu sosyal beceriler kazanabilecekleri unutulmamalıdır. Başka bir deyişle video oyunları, oyuna özgü özelliklerine ve çocukların video oyunlarını nasıl kavramsallaştırdıklarına bağlı olarak tasarım ve anlatı seçimleri gibi faktörlerle birlikte empati kurma ve başkalarının farklılıklarına saygı gösterme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Şimdilik asıl konumuza geri dönelim; çocukların empati yapabilmesi neden önemlidir? UC Berkeley’in Greater Good Bilim Merkezinde yapılan bazı araştırmalarda, duygu araştırmacıları empatiyi iki temel bileşene ayırmaktadır. Bunlar, başka bir kişinin duygularını hissetme ve tanımlama yeteneği ile başka bir kişinin ne düşündüğünü ve hissettiğini hayal etme yeteneğidir. Çocuklar için bu tür bir duygusal yeterlilikler, büyüme sürecinde öğrenilen kişilerarası becerileri geliştirerek sağlıklı ilişkiler kurmalarına, kişisel kimlik ve benlik duygularını oluşturmalarına yardımcı olacak önemli bir unsurdur.
Daniel Batson ve Nancy Eisenberg tarafından yürütülen çalışmalar, yüksek empati seviyelerine sahip insanların kişisel kazanımları olmadığı halde ihtiyaç sahiplerine yardım etme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermekte. Empati, farklı gruplardan olan insanlarla özdeşleşmelerini sağlayarak önyargı, ırkçılık ve eşitsizlik gibi olumsuz davranışları azaltabilir. Mary Gordon’un Empatinin Kökleri programı tarafından yapılan bir çalışma, empatinin çocuklarda zorbalığı ve saldırganlığı azalttığını, onları daha nazik ve hoşgörülü hale getirdiğini göstermektedir.
Bunun yanı sıra, Duke ve Penn State Üniversitelerinde yapılan 20 yıllık takip çalışmasında empatik özellikleri anaokulunda sergileyen çocukların tam zamanlı iş bulma olasılıklarının da daha yüksek olduğunu ortaya konulmaktadır. Araştırmalar sonucunda, anaokulunda paylaşma ve başkalarına yardım etme isteği gibi empatik özellikler gösteren bireylerin, mezun olma ve tam zamanlı olarak istihdam edilme olasılıklarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle, çocukların empatik davranışlarını pekiştirmesi, gelecek yaşamlarında maddi başarı elde etmelerine yardımcı olabilir.
Empatinin video oyunlarıyla nasıl bir bağlantısı var? Basit bir örnekle başlamak gerekirse, Rol Yapma Oyunları (RYO) oyuncuların empati kurma becerilerini geliştirebilecekleri bir ortam sağlayabilir. RYO türündeki oyunlar, oyunculara kurgusal karakterlerin kimliklerini üstlenme ve özelleştirme imkanı sunan oyunlardır. Bu oyunlarda, oyuncular bir karakterin yerine geçerek onun maceralarını yaşarlar ve kurgusal dünyalarda etkileşimde bulunurlar.
American Journal of Clinical Hypnosis tarafından yayınlanan bir araştırma, düzenli olarak bilimkurgu ve fantezi rol oyunları oynayan kişilerin diğer insanlardan daha yüksek düzeyde empati kurabilme becerilerine sahip olduklarını göstermektedir. Bunun nedenini anlamak zor değil. RYO türü oyunlar, oyuncuların kendilerini kurgusal karakterlerin yerine koymalarını ve bu karakterlerin bakış açısından dünyayı görmelerini gerektirir. Bu oyunlarda oyuncular, kendileri ve diğer karakterler üzerinde ciddi kayıplara neden olabilecekleri için yapacakları eylemler üzerinde iyi düşünmelidirler. Bu tür oyunlarda, Oynanabilir Olmayan Karakterlere (NPC’ler) yardım etme veya onları görmezden gelme gibi seçenekler sunularak, oyuncuların pozitif ya da negatif itibar kazanmaları sağlanır. Bu sayede, çocuklar güvenli bir ortamda belirli davranış kalıplarını “deneyebilir”, hatalar yapabilir ve sonuçlarından ders çıkararak eylemlerinin başkalarını nasıl etkilediğini öğrenebilirler.
Video oyunu endüstrisi, marjinalleştirilmiş toplulukların temsil edilmesi konusunda daha fazla ilerleme kaydetmek için uzun bir yol almak zorunda olsa da, günümüzde birçok oyun, kullanıcıların kendilerinden çok farklı bir geçmişi olan herhangi bir karakterin gözünden dünyayı deneyimlemelerine izin vermektedir. Her geçen yıl, azınlık olarak görülen insanlara göre tasarlanan kahramanlar içeren oyunların sayısı artıyor. Bu oyunlar, oyunculara daha önce karşılaşmadıkları özgün bakış açıları sunuyor. Ayrıca çevrimiçi oyunlar, insanların dünya genelindeki diğer oyuncularla hızlı ve kolay bir şekilde bağlantı kurmasını sağlayarak, farklı kültürler, dünya görüşleri ve fikirlerini keşfetmelerine olanak tanıyor. Bunun yanı sıra, çevrimiçi arkadaşlıklar kurma potansiyeli de sunuyorlar.
Avusturya’daki Innsbruck Üniversitesinden araştırmacılar, takım halinde işbirliği yaparak video oyunları oynayanların, ihtiyaç sahibi kişilere karşı empatilerinin daha da artırdığını kanıtladılar. Ayrıca aynı araştırma, başka bir kişinin talihsizliğinden alınan zevk (schadenfreude) gibi negatif duyguların azaltabileceğini de göstermiştir. Bu sonuç, video oyunlarının çocukları agresif davranışlara teşvik ettiği inancıyla çelişmektedir. Aslında aynı araştırmacılar, video oyunlarının çocukları saldırgan bireylere dönüştürmek yerine empati ve başkalarına yardım etmeye teşvik edebileceğini göstermektedir. Dolayısıyla, takım halinde işbirliği içinde video oyunları oynamak, kişiler arası empatiyi artırarak diğer insanlara karşı daha anlayışlı bir zihniyetin oluşmasına katkı sağlayabilir.
Son olarak, video oyunlarının yapısı ve tasarımı, kullanıcıların empati yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olabilecek eşsiz dijital deneyimler sunma potansiyeline sahiptir. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu ile Mahatma Gandhi Barış ve Sürdürülebilir Kalkınma için Eğitim Enstitüsü’nün raporu, video oyunlarının empati becerilerini geliştirmede etkili olabileceğini göstermektedir. Bu raporda, video oyunlarının sürükleyici hikayeleri sayesinde oyuncuları kurgusal dünyalara taşıyarak empati becerilerinin geliştirilmesine yardımcı olabileceği vurgulanmıştır. Bu tür video oyunlarında hikaye anlatımı, iyi bir kitap, film veya dizilerde olduğu gibi “gerçek dünyayı” unutacak kadar ilgi çekici olabilir.
Ancak bunun gerçekleşmesi için oyun ve anlatı tasarımı, oyuncuların kahramanlara ve oyun dünyasının detaylarına duygusal olarak bağlanmalarını kolaylaştırmalıdır. Oyuncuların oyun dünyasıyla duygusal bir bağ kurabilmesi için ustaca tasarlanmış hikaye anlatımı, karakter oluşturma, diğer karakterlerle etkileşim fırsatları veya kahramanın itibarını etkileyen seçimler yapabilme unsurlarının kullanılması çok önemlidir. Bu son nokta, yani oyunculara sunulan etkileşim fırsatı, video oyunlarının diğer pasif eğlence biçimlerinden (film izlemek gibi) farklı olarak empati oluşturmaya katkıda bulunabilecek bir özelliğidir. Oyuncular, oyunun sonuçları üzerinde kontrol sahibi olduklarını hissettiklerinde ve NPC’lerle nasıl etkileşimde bulunacaklarına karar verirken daha fazla düşünürler. Bu nedenle, video oyunları, kullanıcıların empati ve duygusal zeka becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilecek etkili bir araçtır.
Dolayısıyla bazı video oyunları, diğerlerine göre daha uygun olsa da, genel olarak oyunlar, çocukların kendilerinden farklı olanları daha iyi kabul etmelerine ve farklı bakış açılarını dikkate almalarına yardımcı olabilirler. Tüm bu nedenlerden dolayı video oyunlarının etkisi göz ardı edilmemelidir.
